Đầu tư chứng khoán là một trong những kênh sinh lời hấp dẫn, thu hút nhiều nhà đầu tư mới tham gia. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả, nhà đầu tư cần hiểu rõ quy trình giao dịch, cách lựa chọn cổ phiếu cũng như quản lý rủi ro. Trong bài viết này, Chứng khoán Nhất Việt (VFS) sẽ hướng dẫn quy trình đầu tư chứng khoán một cách dễ hiểu, giúp nhà đầu tư tự tin hơn khi bước vào thị trường.
1. Trước khi đầu tư chứng khoán: Hiểu đúng về đầu tư chứng khoán
Trước khi đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư mới cần hiểu đúng các thông tin sau:
1.1. Các loại chứng khoán và sàn chứng khoán phù hợp cho người mới
Các loại chứng khoán phổ biến bao gồm:
- Cổ phiếu: Chứng khoán đại diện cho quyền sở hữu một phần doanh nghiệp, mang lại cơ hội nhận cổ tức và hưởng lợi từ sự tăng trưởng của công ty.
- Trái phiếu: Hình thức chứng khoán nợ, trong đó nhà đầu tư cho tổ chức phát hành vay tiền và nhận lãi suất định kỳ.
- Chứng chỉ quỹ: Chứng khoán xác nhận quyền sở hữu một phần trong quỹ đầu tư, phù hợp với nhà đầu tư muốn ủy thác vốn cho các chuyên gia tài chính quản lý.
Tại Việt Nam, thị trường chứng khoán tập trung gồm ba sàn giao dịch chính, trực thuộc hai Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) và TP.HCM (HOSE).
- HOSE (Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM) là sàn giao dịch lớn nhất, với tiêu chuẩn niêm yết khắt khe, tập trung các doanh nghiệp hàng đầu. Chỉ số VN30 tại đây đại diện cho nhóm cổ phiếu có giá trị cao.
- HNX (Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội) tổ chức và quản lý giao dịch nhiều loại tài sản như cổ phiếu, trái phiếu, ETF và chứng khoán phái sinh.
- UPCoM là sàn dành cho cổ phiếu, trái phiếu chưa đủ điều kiện niêm yết trên HOSE và HNX, giúp doanh nghiệp dễ dàng huy động vốn và tạo bước đệm lên sàn chính thức.
Xem thêm: Cổ phiếu và trái phiếu: So sánh chi tiết và lựa chọn đầu tư phù hợp
1.2. Tìm hiểu về cách thị trường chứng khoán hoạt động
Thị trường chứng khoán hoạt động thông qua việc mua bán cổ phiếu đã niêm yết trên các sàn giao dịch. Nhà đầu tư có thể tham gia giao dịch trực tuyến thông qua các công ty môi giới chứng khoán được cấp phép.
Để bắt đầu, nhà đầu tư cần lựa chọn một công ty môi giới uy tín và đăng ký tài khoản trên nền tảng giao dịch của họ, có thể là ứng dụng di động hoặc website. Việc ưu tiên một nền tảng thân thiện với người dùng, có giao diện trực quan và đầy đủ tính năng sẽ giúp quá trình đầu tư trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn.
Sau khi hoàn tất việc mở tài khoản, nhà đầu tư có thể thực hiện các giao dịch mua bán chứng khoán và theo dõi danh mục đầu tư một cách linh hoạt.
1.3. Lợi ích và rủi ro khi đầu tư chứng khoán
Nhà đầu tư mới cần hiểu rõ lợi ích và rủi ro khi đầu tư chứng khoán như sau:
| Lợi ích | Rủi ro |
| Tích lũy tài sản dài hạn: Đầu tư chứng khoán giúp tạo ra nguồn vốn tăng trưởng theo thời gian, đặc biệt khi có chiến lược đầu tư hợp lý.
Tạo thu nhập thụ động: Các sản phẩm như trái phiếu hay quỹ mở mang lại dòng tiền ổn định mà không cần vốn lớn như bất động sản. Cải thiện kỹ năng tài chính: Quá trình đầu tư giúp nhà đầu tư hiểu rõ cách quản lý tài chính, đánh giá rủi ro và điều chỉnh danh mục đầu tư. Nâng cao kiến thức kinh tế: Việc theo dõi thị trường giúp nhà đầu tư nắm bắt xu hướng kinh tế, hỗ trợ đưa ra quyết định tài chính sáng suốt. |
Biến động thị trường: Không như gửi tiết kiệm có lãi suất cố định, đầu tư chứng khoán có thể dẫn đến thua lỗ nếu thị trường đi xuống.
Yêu cầu kiến thức & tâm lý vững vàng: Nhà đầu tư cần am hiểu thị trường và đủ bản lĩnh để tránh đưa ra quyết định sai lầm trong giai đoạn biến động. Phụ thuộc vào năng lực tài chính: Để giảm rủi ro, cần cân nhắc thu nhập, tiết kiệm, các khoản nợ và khả năng chịu đựng tổn thất. |
1.4. Nắm kỹ 10+ kinh nghiệm trước khi đầu tư chứng khoán
Trước khi đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư mới cần:
- Tích lũy kiến thức đa ngành: Đầu tư chứng khoán đòi hỏi nền tảng vững chắc về kinh tế, tài chính và thị trường. Hãy học hỏi từ nhiều nguồn để có cái nhìn toàn diện và ra quyết định chính xác.
- Kiên trì theo đuổi chiến lược: Thị trường luôn biến động, nhưng thành công đến với những ai kiên nhẫn và có kế hoạch dài hạn.
- Học hỏi từ thất bại: Mọi sai lầm đều là bài học quý giá. Điều quan trọng không phải tránh thất bại, mà là biết cách rút kinh nghiệm và cải thiện chiến lược.
- Cơ hội dành cho tất cả mọi người: Bất kể nền tảng hay vị trí xã hội, ai cũng có thể tham gia đầu tư nếu có đủ kiến thức và sự chuẩn bị.
- Không bị giới hạn bởi không gian & thời gian: Với công nghệ hiện đại, bạn có thể đầu tư từ bất cứ đâu, tận dụng cơ hội từ nhiều thị trường trên thế giới.
- Kiểm soát cảm xúc, tránh hiếu thắng: Tự mãn khi thành công có thể dẫn đến sai lầm nghiêm trọng. Luôn tỉnh táo, đánh giá rủi ro trước khi đưa ra quyết định.
- Không ngừng học hỏi: Thị trường thay đổi liên tục, người đầu tư thành công là người luôn cập nhật kiến thức và bắt kịp xu hướng.
- Đánh giá từ nhiều góc độ: Đừng phụ thuộc vào một nguồn thông tin duy nhất. Phân tích đa chiều giúp bạn có quyết định đúng đắn hơn.
- Lợi nhuận không phải là tất cả: Bên cạnh lợi nhuận, hãy quan tâm đến rủi ro và tính bền vững của danh mục đầu tư.
- Mỗi người có công thức thành công riêng: Không có một chiến lược chung cho tất cả. Hãy tìm ra phương pháp phù hợp với bản thân và điều chỉnh linh hoạt theo thị trường.
2. Trong quá trình đầu tư chứng khoán: Tìm hiểu và thực hiện giao dịch
Trong quá trình đầu tư – giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư mới cần thực hiện theo các bước sau:
Bước 1: Hiểu mình – Xác định mục tiêu đầu tư và khẩu vị rủi ro
(1) Xác định mục tiêu đầu tư: Mỗi nhà đầu tư đều có mục tiêu khác nhau
- Đầu tư dài hạn: Tích lũy tài sản, hướng đến lợi nhuận ổn định trong nhiều năm.
- Đầu tư trung hạn: Tối ưu hóa lợi nhuận trong vòng vài tháng đến vài năm.
- Đầu tư ngắn hạn: Lướt sóng, tìm kiếm cơ hội sinh lời nhanh từ biến động thị trường.
Việc xác định rõ mục tiêu sẽ giúp bạn lựa chọn chiến lược phù hợp và tránh bị cuốn theo tâm lý đám đông.
(2) Xác định khẩu vị rủi ro: Khả năng chấp nhận rủi ro của mỗi người khác nhau, tùy thuộc vào tài chính, tâm lý và kinh nghiệm đầu tư. Hãy tự đặt câu hỏi:
- Nếu thị trường giảm mạnh, bạn có sẵn sàng nắm giữ cổ phiếu hay sẽ bán ngay để cắt lỗ?
- Bạn có thoải mái với những biến động lớn hay thích sự ổn định?
- Bạn có thời gian theo dõi thị trường thường xuyên hay chỉ muốn đầu tư thụ động?
Dựa trên khẩu vị rủi ro, bạn có thể chọn loại hình đầu tư phù hợp:
- Rủi ro thấp: Trái phiếu, quỹ mở, cổ phiếu blue-chip.
- Rủi ro trung bình: Cổ phiếu tăng trưởng, ETF.
- Rủi ro cao: Chứng khoán phái sinh, cổ phiếu đầu cơ.
Hiểu rõ bản thân sẽ giúp nhà đầu tư có chiến lược đầu tư vững vàng, tránh những quyết định cảm tính và nâng cao cơ hội thành công trên thị trường chứng khoán.
Xem thêm: Nên đầu tư chứng khoán dài hạn hay ngắn hạn
Bước 2: Hiểu về ngành và thị trường đầu tư
Nếu là người mới bắt đầu đầu tư chứng khoán, nên tập trung vào các ngành có tiềm năng ổn định và dễ hiểu, giúp giảm thiểu rủi ro và dễ dàng theo dõi. Dưới đây là một số ngành mà người mới có thể xem xét đầu tư:
(1) Ngành tiêu dùng (Consumer Goods)
- Lý do: Các công ty trong ngành này cung cấp sản phẩm thiết yếu, có nhu cầu ổn định trong mọi tình huống. Những công ty sản xuất thực phẩm, đồ uống, và sản phẩm gia dụng thường có khả năng sinh lời bền vững.
- Ví dụ: Vinamilk, Masan, Thế Giới Di Động.
(2) Ngành tài chính (Financials)
- Lý do: Ngành tài chính bao gồm các ngân hàng, công ty bảo hiểm, và các công ty chứng khoán, có tiềm năng tăng trưởng cao khi nền kinh tế phát triển. Các công ty này cũng thường trả cổ tức ổn định, là lựa chọn an toàn cho người mới.
- Ví dụ: Vietcombank, BIDV, Techcombank.
(3) Ngành công nghệ (Technology)
- Lý do: Mặc dù có tính biến động cao, nhưng ngành công nghệ đang trên đà phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong các lĩnh vực như thương mại điện tử, phần mềm, và công nghệ tài chính (fintech). Đây là ngành đầu tư dài hạn với tiềm năng sinh lời lớn.
- Ví dụ: FPT, VNG, Vinhomes (bất động sản thông minh).
(4) Ngành y tế (Healthcare)
- Lý do: Ngành y tế luôn có nhu cầu ổn định và gia tăng theo thời gian. Các công ty dược phẩm, bệnh viện, và các sản phẩm y tế khác có tiềm năng tăng trưởng trong dài hạn, đặc biệt khi dân số già đi.
- Ví dụ: Dược Hậu Giang, Vinmec, FPT Healthcare.
(5) Ngành năng lượng (Energy)
- Lý do: Ngành năng lượng có nhu cầu lớn và ổn định. Các công ty trong lĩnh vực này, đặc biệt là điện và năng lượng tái tạo, có tiềm năng tăng trưởng trong tương lai khi các quốc gia chuyển hướng sang năng lượng sạch.
- Ví dụ: EVN, PVN, Genco3.
(6) Ngành bất động sản (Real Estate)
- Lý do: Ngành bất động sản có khả năng sinh lời tốt, đặc biệt là với các công ty lớn, uy tín, phát triển dự án lớn ở các thành phố lớn. Tuy nhiên, cần lưu ý về sự biến động của thị trường bất động sản.
- Ví dụ: Vingroup, Novaland, Phát Đạt.
(7) Ngành viễn thông (Telecommunication)
- Lý do: Ngành này có tiềm năng tăng trưởng ổn định, đặc biệt khi số lượng người sử dụng dịch vụ viễn thông tăng lên. Các công ty viễn thông thường có mức lợi nhuận ổn định và cổ tức khá cao.
- Ví dụ: Viettel, Mobifone, VNPT.
Lời khuyên:
- Đầu tư vào các ngành ổn định: Khi mới bắt đầu, hãy chọn những ngành có tiềm năng tăng trưởng ổn định, ít biến động. Các ngành tiêu dùng, tài chính và y tế là những lựa chọn tốt.
- Đừng bỏ tất cả trứng vào một giỏ: Hãy đa dạng hóa danh mục đầu tư của bạn, không chỉ tập trung vào một ngành để giảm thiểu rủi ro.
- Điều chỉnh chiến lược phù hợp: Luôn nghiên cứu và theo dõi thông tin thị trường để điều chỉnh chiến lược đầu tư của mình.
Bước 3: Hiểu về nơi mua chứng khoán
Sau khi xác định nhu cầu của bản thân, nhà đầu tư cần tìm hiểu về nơi mua chứng khoán với các tiêu chí sau:
| Tiêu chí | Mua trực tiếp từ công ty phát hành | Mua qua công ty môi giới trực tuyến | Mua qua môi giới chứng khoán cá nhân |
| Ưu điểm | Giảm chi phí giao dịch. |
|
|
| Nhược điểm | Không tiện lợi, ít sự lựa chọn. | Cần so sánh biểu phí giữa các công ty môi giới. | Phải trả phí dịch vụ cao hơn. |
Lưu ý:
- Nếu ưu tiên chi phí thấp, có thể mua trực tiếp từ công ty phát hành.
- Nếu muốn giao dịch nhanh, đa dạng danh mục đầu tư, nên chọn công ty môi giới trực tuyến.
- Nếu cần tư vấn chuyên sâu, môi giới cá nhân sẽ phù hợp hơn.
Nếu là người mới tham gia thị trường, mua qua công ty môi giới trực tuyến là lựa chọn hợp lý nhất, vì:
- Dễ dàng tiếp cận & sử dụng: Các nền tảng giao dịch trực tuyến thân thiện với người dùng, có thể truy cập từ điện thoại hoặc máy tính.
- Đa dạng sản phẩm đầu tư: Bạn không bị giới hạn ở một công ty phát hành mà có thể lựa chọn nhiều cổ phiếu, quỹ đầu tư từ các doanh nghiệp khác nhau.
- Chi phí hợp lý: So với môi giới cá nhân, phí giao dịch trên nền tảng trực tuyến thường thấp hơn. Một số công ty còn miễn phí giao dịch trong thời gian đầu.
- Công cụ hỗ trợ phân tích: Các công ty môi giới trực tuyến cung cấp biểu đồ, chỉ báo kỹ thuật, báo cáo phân tích giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác hơn.
- Giao dịch nhanh chóng & linh hoạt: Bạn có thể mua bán cổ phiếu bất cứ lúc nào mà không cần thông qua trung gian, giúp tận dụng cơ hội thị trường hiệu quả.
>>> XEM THÊM: Hướng dẫn mở tài khoản chứng khoán trên App VFS Mobile miễn phí
Bước 4: Hiểu về các bước giao dịch và kỹ thuật phân tích khi đầu tư
(1) Chọn sản phẩm chứng khoán: Mỗi màu sắc trên bảng giá đều mang một ý nghĩa nhất định như sau:
- Màu vàng: Giá tham chiếu (giá đóng cửa của ngày giao dịch trước đó)
- Màu xanh lam: Giá sàn
- Màu đỏ: Giá giao dịch hiện tại thấp hơn giá tham chiếu
- Màu tím: Giá trần
- Màu xanh lá cây: Giá giao dịch hiện tại cao hơn giá tham chiếu
Khi giá cổ phiếu tăng so với ngày trước đó, bạn sẽ thấy màu xanh lam và màu tím. Ngược lại, khi giá giảm, sẽ có màu đỏ và màu xanh lá cây.
Bảng giá cũng hiển thị các chỉ số thị trường quan trọng, bao gồm: VN-Index, VN30-Index, VNXAllshare, HNX-Index, HNX30-Index, UPCOM.
Việc lựa chọn sản phẩm chứng khoán và quyết định thời điểm mua phụ thuộc vào khả năng chịu rủi ro và mức độ hiểu biết của bạn về thị trường.
(2) Các phương pháp lọc cổ phiếu:
- Phân tích cơ bản
- Phân tích kỹ thuật
- Phương pháp CANSLIM
- Phương pháp 4M
Với người mới bắt đầu, việc phân tích cổ phiếu có thể gặp khó khăn. Vì vậy, nhà đầu tư mới có thể bắt đầu với trái phiếu hoặc quỹ mở để tích lũy dần kiến thức. Sau đó, khi đã vững về mặt lý thuyết, bạn có thể chuyển sang đầu tư vào cổ phiếu.
Lưu ý rằng ngay cả các nhà đầu tư có kinh nghiệm cũng có lúc mắc sai lầm và thua lỗ. Để tránh các lỗi phổ biến khi đầu tư, nhà đầu tư mới nên tham khảo thêm những kinh nghiệm hữu ích dưới đây.
(3) Quyết định số lượng cổ phiếu cần mua: Số lượng mua sẽ phụ thuộc vào số vốn bạn có và quy định về số cổ phiếu trong một lô.
- Sàn HNX (Hà Nội): Mỗi lô giao dịch là 100 cổ phiếu.
- Sàn HOSE (TP.HCM): Mỗi lô giao dịch là 10 cổ phiếu.
(4) Đặt lệnh chứng khoán: Có hai loại lệnh phổ biến mà nhà đầu tư mới có thể sử dụng:
- Limit Orders: Nhà đầu tư tự quyết định mức giá mua và lệnh mua sẽ được thực hiện khi giá cổ phiếu đạt mức đã đặt.
- Market Orders: Nhà đầu tư mua cổ phiếu với giá thị trường và lệnh mua sẽ được thực hiện ngay lập tức.
Tùy vào chiến lược đầu tư, nhà đầu tư mới có thể chọn loại lệnh phù hợp để tối ưu hóa hiệu quả giao dịch.
>>> XEM THÊM: Cách mua cổ phiếu – Hướng dẫn mua chứng khoán chi tiết
3. Sau khi đầu tư chứng khoán: Theo dõi & tối ưu danh mục đầu tư
Sau khi sở hữu cổ phiếu, việc theo dõi và đánh giá hiệu suất đầu tư là bước quan trọng để đảm bảo danh mục của bạn luôn hoạt động hiệu quả. Không nên giữ nguyên danh mục một cách thụ động mà cần điều chỉnh dựa trên tình hình thực tế của thị trường và doanh nghiệp.
3.1. Đánh giá hiệu suất đầu tư bằng các chỉ số quan trọng
- Tỷ suất lợi nhuận (ROI): Phản ánh mức lợi nhuận thu được trên số vốn đã đầu tư.
- Chỉ số Sharpe: Đánh giá lợi nhuận của danh mục so với mức độ rủi ro mà nhà đầu tư phải chấp nhận.
- Tỷ lệ P/E, P/B: So sánh định giá cổ phiếu với mặt bằng chung để xác định mức độ hấp dẫn của cổ phiếu.
Dựa trên các chỉ số đánh giá ở bước trước, nhà đầu tư cần thực hiện những điều chỉnh cần thiết để nâng cao hiệu quả danh mục. Dưới đây là một số phương pháp tối ưu hóa quan trọng:
- Cân bằng lại danh mục: Nếu một số cổ phiếu có hiệu suất kém, nhà đầu tư có thể giảm tỷ trọng hoặc thay thế bằng các mã tiềm năng hơn. Ngược lại, những cổ phiếu đang có xu hướng tăng trưởng tốt có thể được ưu tiên gia tăng tỷ trọng.
- Đa dạng hóa danh mục: Tránh đặt toàn bộ vốn vào một ngành hoặc một loại tài sản duy nhất. Nhà đầu tư có thể phân bổ vốn vào nhiều ngành khác nhau hoặc kết hợp với các sản phẩm tài chính như chứng khoán phái sinh, quỹ ETF, trái phiếu để giảm thiểu rủi ro.
3.2. Điều chỉnh chiến lược đầu tư theo chu kỳ thị trường
Sau khi đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư mới còn cần thường xuyên theo dõi chu kỳ thị trường để đưa ra quyết định mua – bán chứng khoán phù hợp:
- Khi thị trường đang trong xu hướng tăng trưởng mạnh, nhà đầu tư có thể tận dụng cơ hội để chốt lời hoặc mở rộng danh mục.
- Khi thị trường suy thoái, cần tập trung bảo vệ vốn bằng cách cơ cấu lại danh mục, chuyển hướng sang các tài sản ít rủi ro hơn.
Việc theo dõi và tối ưu hóa danh mục đầu tư không chỉ giúp bảo vệ vốn mà còn giúp bạn đạt được lợi nhuận tốt hơn trong dài hạn.
Đầu tư chứng khoán không chỉ là cơ hội gia tăng tài sản mà còn đòi hỏi sự tìm hiểu kỹ lưỡng và chiến lược phù hợp. Nắm vững quy trình đầu tư sẽ giúp nhà đầu tư mới giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận. Hy vọng bài viết này đã mang đến cho nhà đầu tư những kiến thức hữu ích để bắt đầu hành trình đầu tư chứng khoán một cách hiệu quả.
Để tự tin hơn khi đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư mới có thể tham khảo chương trình VFS Expert. Chương trình này giúp nhà đầu tư rút ngắn lộ trình, cung cấp tư vấn 1:1 từ các chuyên gia giàu kinh nghiệm, cập nhật thông tin thị trường kịp thời và hỗ trợ tối ưu danh mục đầu tư. Liên hệ VFS theo Hotline (+84 28) 6255 6586 (Chi nhánh TP.HCM) hoặc (+84 24) 3928 8222 (Chi nhánh Hà Nội) để đăng ký tham gia chương trình VFS Expert ngay hôm nay!
|
