Ký quỹ là gì? Đây là một thuật ngữ quan trọng xuất hiện trong cả lĩnh vực chứng khoán và ngân hàng, với những ý nghĩa và cách thức hoạt động khác nhau. Tuy nhiên, trong phạm vi bài viết này, Chứng khoán Nhất Việt (VFS) sẽ tập trung giải thích ký quỹ trong chứng khoán – một công cụ tài chính giúp nhà đầu tư gia tăng cơ hội sinh lời nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về ký quỹ trong chứng khoán, cách thức hoạt động và những lưu ý quan trọng khi sử dụng.
1. Khái niệm ký quỹ trong chứng khoán là gì?
Trong lĩnh vực chứng khoán, thuật ngữ “ký quỹ” được sử dụng phổ biến, đặc biệt trong chứng khoán phái sinh và các giao dịch sử dụng đòn bẩy tài chính.
Theo khoản 10 Điều 2 Thông tư 120/2020/TT-BTC, giao dịch ký quỹ tại công ty chứng khoán (margin trading) là hình thức mua chứng khoán bằng tiền vay từ công ty chứng khoán. Nhà đầu tư có thể sử dụng chứng khoán mua được và các tài sản khác trong tài khoản ký quỹ để đảm bảo khoản vay này.
Cách hoạt động của giao dịch ký quỹ:
Bản chất của giao dịch ký quỹ là sử dụng đòn bẩy tài chính để mua nhiều chứng khoán hơn so với số vốn tự có. Khi thị trường thuận lợi, lợi nhuận có thể tăng đáng kể. Tuy nhiên, nếu giá cổ phiếu giảm, nhà đầu tư có nguy cơ thua lỗ lớn hơn do phải hoàn trả cả tiền vay lẫn lãi suất.
Ví dụ cụ thể:
Giả sử nhà đầu tư có 50 triệu đồng trong tài khoản và tỷ lệ ký quỹ ban đầu yêu cầu là 50%. Điều này có nghĩa là nhà đầu tư có thể mua số cổ phiếu trị giá 100 triệu đồng, trong đó 50 triệu đồng là vốn tự có, còn 50 triệu đồng là khoản vay từ công ty chứng khoán. Số cổ phiếu mua vào sẽ được sử dụng làm tài sản thế chấp, và nhà đầu tư sẽ phải trả lãi vay cho số tiền vay này.
Giao dịch ký quỹ giúp nhà đầu tư tận dụng cơ hội sinh lời nhưng cũng đi kèm rủi ro cao, đòi hỏi chiến lược quản lý vốn chặt chẽ để tránh rủi ro thua lỗ lớn khi thị trường biến động.
Xem thêm: Cách chơi Margin chứng khoán hiệu quả và an toàn
2. Các thuật ngữ khác liên quan đến ký quỹ trong chứng khoán
Dưới đây là một số thuật ngữ quan trọng khác liên quan đến ký quỹ trong chứng khoán mà nhà đầu tư cần nắm rõ để hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến giao dịch ký quỹ:
(1) Tài khoản ký quỹ là gì?
Tài khoản ký quỹ là loại tài khoản chuyên biệt được sử dụng để thực hiện các giao dịch chứng khoán. Nhà đầu tư cần mở tài khoản này tại một thành viên bù trừ – tổ chức chịu trách nhiệm bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán.
Tài khoản ký quỹ đóng vai trò lưu giữ tiền và chứng khoán của nhà đầu tư. Khi thực hiện giao dịch, nhà đầu tư có thể sử dụng số tiền trong tài khoản này để mua hoặc bán chứng khoán theo chiến lược đầu tư của mình.
(2) Tỷ lệ ký quỹ ban đầu là gì?
Tỷ lệ ký quỹ ban đầu (Initial Margin Ratio – IMR) là tỷ lệ giữa giá trị tài sản thực có của nhà đầu tư và giá trị chứng khoán có thể mua bằng margin tại thời điểm bắt đầu giao dịch. Tỷ lệ này xác định hạn mức tối đa mà nhà đầu tư có thể vay từ công ty chứng khoán để thực hiện giao dịch.
(3) Tiền ký quỹ là gì?
Tiền ký quỹ là số vốn mà nhà đầu tư cần có để mở một vị thế giao dịch. Khoản tiền này không phải là chi phí giao dịch mà chỉ bị tạm khóa trong thời gian duy trì lệnh. Khi nhà đầu tư đóng vị thế, số tiền ký quỹ sẽ được hoàn trả về tài khoản.
(4) Thanh toán tiền ký quỹ là gì?
Thanh toán tiền ký quỹ là quá trình ngân hàng thực hiện chi trả cho bên có quyền trong trường hợp bên ký quỹ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng cam kết của mình. Khi đó, ngân hàng sẽ sử dụng số tiền ký quỹ để bồi thường thiệt hại phát sinh, nhưng sau khi đã khấu trừ các khoản phí dịch vụ liên quan.
Trong trường hợp nghĩa vụ được bảo đảm bằng tiền ký quỹ bị vi phạm, số tiền ký quỹ sẽ được ưu tiên dùng để thanh toán các nghĩa vụ và bồi thường tổn thất, đồng thời sẽ trừ đi các chi phí phát sinh nếu có.
3. Đặc điểm và lợi ích của giao dịch ký quỹ
Để tận dụng tối đa hình thức giao dịch ký quỹ, nhà đầu tư cần hiểu rõ các đặc điểm quan trọng cũng như lợi ích mà nó mang lại. Dưới đây là những yếu tố cốt lõi giúp nhà đầu tư có cái nhìn toàn diện về giao dịch ký quỹ:
3.1. Đặc điểm của giao dịch ký quỹ
Để hiểu rõ hơn về các yếu tố liên quan đến giao dịch ký quỹ, dưới đây là 4 đặc điểm quan trọng mà nhà đầu tư cần lưu ý khi tham gia vào hình thức đầu tư này:
- Tài sản đảm bảo trong giao dịch ký quỹ: Bao gồm toàn bộ tài sản có trong tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư, như: tiền mặt, chứng khoán, cổ tức, quyền mua cổ phiếu và các tài sản khác được công ty chứng khoán chấp nhận.
- Tỷ lệ cho vay thường dao động từ 0% đến 50%. Nếu tỷ lệ hỗ trợ là 0%, nhà đầu tư phải sử dụng toàn bộ vốn tự có để mua chứng khoán. Ngược lại, với tỷ lệ 50%, nhà đầu tư có thể vay thêm số tiền tương đương với vốn gốc để mua chứng khoán (tỷ lệ 1:1).
- Cổ phiếu mua qua giao dịch ký quỹ: Cổ phiếu mua qua giao dịch ký quỹ sẽ tự động được tính vào tài sản đảm bảo, và nhà đầu tư phải trả lãi vay theo mức lãi suất do công ty chứng khoán quy định.
- Quy định giao dịch ký quỹ: Điều 9 Thông tư 120/2020/TT-BTC quy định chi tiết về giao dịch ký quỹ, bao gồm các điều kiện thực hiện với sự tham gia của ba bên: nhà đầu tư, công ty chứng khoán và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Bên cạnh đó, danh sách chứng khoán được phép hoặc không được phép giao dịch ký quỹ sẽ do Sở giao dịch chứng khoán công bố dựa trên tiêu chí do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước quy định. Các công ty chứng khoán sẽ sử dụng danh sách này để thiết lập danh mục vay ký quỹ.
3.2. Lợi ích của giao dịch ký quỹ
Khi sử dụng đòn bẩy tài chính một cách hợp lý, nhà đầu tư có thể khuếch đại lợi nhuận và tận dụng tốt các cơ hội trên thị trường. Dưới đây là những lợi ích nổi bật của giao dịch ký quỹ:
- Tăng khả năng sinh lời: Giúp nhà đầu tư gia tăng lợi nhuận mà không cần bỏ thêm vốn, tận dụng đòn bẩy tài chính để sở hữu nhiều cổ phiếu hơn số tiền sẵn có.
- Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Sử dụng nguồn vốn từ ký quỹ để tham gia nhiều cơ hội đầu tư hấp dẫn, nâng cao tỷ trọng cổ phiếu chất lượng mà không cần nộp thêm tiền.
- Thủ tục đơn giản, thuận tiện: Nhà đầu tư chỉ cần ký hợp đồng ký quỹ với công ty chứng khoán là có thể thực hiện giao dịch với số tiền vay theo tỷ lệ ký quỹ được cấp.
4. Các loại ký quỹ và hình thức giao dịch ký quỹ
Có ba loại ký quỹ phổ biến, bao gồm ký quỹ bảo lãnh, ký quỹ L/C và ký quỹ hoạt động, mỗi loại phục vụ những mục đích khác nhau:
- Ký quỹ bảo lãnh: Nhà đầu tư phải thực hiện ký quỹ hoặc bảo lãnh để đảm bảo thực hiện các dự án được Nhà nước giao đất, cho thuê đất hoặc cho phép chuyển đổi mục đích sử dụng đất.
- Ký quỹ L/C (Letter of Credit – thư tín dụng): Đây là một hình thức cam kết thanh toán do ngân hàng trung gian phát hành theo yêu cầu của bên nhập khẩu và xuất khẩu, nhằm đảm bảo giao dịch tài chính giữa hai bên diễn ra an toàn và minh bạch.
- Ký quỹ hoạt động: Được áp dụng trong một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện như lữ hành nội địa, lữ hành quốc tế, kinh doanh dịch vụ việc làm… nhằm đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ quy định pháp luật.
Có hai loại giao dịch ký quỹ trong chứng khoán, hay còn gọi là các vị thế trong giao dịch ký quỹ:
- Mua ký quỹ (Long position): Nhà đầu tư vay tiền từ công ty chứng khoán để mua cổ phiếu trên thị trường. Sau đó, họ có nghĩa vụ hoàn trả khoản vay kèm theo lãi suất và các chi phí phát sinh. Đây là hình thức phổ biến và được áp dụng tại thị trường chứng khoán Việt Nam.
- Bán ký quỹ (Short position): Nhà đầu tư vay chứng khoán từ công ty chứng khoán để bán, sau đó phải mua lại để hoàn trả số lượng đã vay, kèm theo các chi phí liên quan. Tuy nhiên, hình thức này chưa được chấp nhận tại thị trường chứng khoán Việt Nam.
5. Quyền và nghĩa vụ của các đối tượng khi thực hiện giao dịch ký quỹ
Giao dịch ký quỹ liên quan đến ba bên: tổ chức tín dụng (ngân hàng nhận ký quỹ), bên ký quỹ và bên có quyền. Mỗi bên có những quyền lợi và nghĩa vụ cụ thể như sau:
(1) Tổ chức tín dụng – Đơn vị nhận ký quỹ
Quyền lợi:
-
- Được thu phí dịch vụ từ hoạt động nhận ký quỹ.
- Có quyền yêu cầu bên có quyền thực hiện đúng các thỏa thuận về thanh toán nghĩa vụ từ khoản tiền ký quỹ.
Nghĩa vụ:
-
- Hoàn trả số tiền ký quỹ còn lại cho bên ký quỹ sau khi hoàn tất thanh toán nghĩa vụ và kết thúc giao dịch ký quỹ.
- Thanh toán theo yêu cầu của bên có quyền, trong phạm vi số tiền ký quỹ hiện có.
(2) Bên ký quỹ – Người gửi tiền ký quỹ
Quyền lợi:
- Có quyền thỏa thuận với tổ chức tín dụng về điều kiện thanh toán cho bên có quyền.
- Yêu cầu tổ chức tín dụng hoàn trả số tiền ký quỹ còn dư khi đã thực hiện xong nghĩa vụ và chấm dứt ký quỹ.
- Có thể bổ sung hoặc rút bớt tiền ký quỹ, hoặc sử dụng khoản tiền này để tham gia các giao dịch khác nếu được bên có quyền chấp thuận.
Nghĩa vụ:
-
- Nộp đầy đủ số tiền ký quỹ theo quy định.
- Tuân thủ các nghĩa vụ khác theo pháp luật về giao dịch ký quỹ.
(3) Bên có quyền – Đối tượng thụ hưởng ký quỹ
Quyền lợi:
- Yêu cầu tổ chức tín dụng thực hiện thanh toán nghĩa vụ trong phạm vi số tiền ký quỹ.
- Nhận tiền ký quỹ sau khi hoàn tất các thủ tục theo quy định của tổ chức tín dụng.
Tóm lại: Trong giao dịch ký quỹ chứng khoán, mỗi bên có những quyền lợi và nghĩa vụ riêng. Việc hiểu rõ vai trò của từng bên giúp đảm bảo giao dịch diễn ra minh bạch, đúng quy định và hạn chế rủi ro trong quá trình đầu tư.
6. Lưu ý trước khi thực hiện giao dịch ký quỹ
Trước khi tham gia giao dịch ký quỹ, nhà đầu tư cần hiểu rõ những yếu tố quan trọng để tối ưu hóa lợi nhuận và kiểm soát rủi ro. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng giúp nhà đầu tư có chiến lược giao dịch ký quỹ an toàn và hiệu quả:
- Hiểu rõ cơ chế hoạt động: Nắm vững các quy định và cách thức vận hành của giao dịch ký quỹ để tránh các sai lầm không đáng có.
- Phân tích kỹ lưỡng cổ phiếu: Chỉ nên lựa chọn những cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng và thanh khoản tốt để giảm thiểu rủi ro.
- Xây dựng kế hoạch giao dịch: Đặt ra chiến lược đầu tư rõ ràng và tuân thủ kế hoạch để kiểm soát tốt danh mục đầu tư.
- Chuẩn bị phương án dự phòng: Luôn có kế hoạch xử lý rủi ro khi thị trường biến động mạnh để bảo vệ vốn đầu tư.
- Không lạm dụng ký quỹ tối đa: Hạn chế sử dụng full margin để mua các cổ phiếu chưa có xu hướng tăng rõ ràng nhằm giảm nguy cơ thua lỗ.
7. Nhà đầu tư nào phù hợp với giao dịch ký quỹ?
Giao dịch ký quỹ là công cụ tài chính mạnh mẽ, nhưng không phải ai cũng phù hợp với phương thức này. Dưới đây là 5 đối tượng nhà đầu tư có thể cân nhắc sử dụng giao dịch ký quỹ để tối ưu hóa cơ hội lợi nhuận, đồng thời kiểm soát được rủi ro trong quá trình đầu tư:
- Nhà đầu tư có kinh nghiệm: Những người đã quen với thị trường chứng khoán, hiểu rõ cơ chế giao dịch và có khả năng phân tích cổ phiếu sẽ tận dụng tốt công cụ ký quỹ.
- Nhà đầu tư có tâm lý vững vàng: Giao dịch ký quỹ có thể mang lại lợi nhuận cao nhưng cũng đi kèm rủi ro lớn, do đó, những nhà đầu tư có khả năng kiểm soát cảm xúc, không bị dao động trước biến động thị trường sẽ phù hợp hơn.
- Người có chiến lược đầu tư rõ ràng: Việc sử dụng đòn bẩy tài chính hiệu quả đòi hỏi nhà đầu tư phải có kế hoạch giao dịch chặt chẽ, quản lý danh mục đầu tư hợp lý và biết cách cắt lỗ kịp thời khi cần thiết.
- Nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao: Giao dịch ký quỹ giúp tối đa hóa lợi nhuận nhưng cũng có thể gây thua lỗ lớn, do đó, nó phù hợp với những ai sẵn sàng chấp nhận rủi ro để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn.
- Những người có khả năng quản trị rủi ro tốt: Nhà đầu tư cần có kỹ năng kiểm soát tỷ lệ ký quỹ, không lạm dụng “full-margin” và biết cách điều chỉnh danh mục để tránh rủi ro quá mức.
Hy vọng qua bài viết này, nhà đầu tư đã nắm rõ ký quỹ là gì và vai trò của nó trong giao dịch tài chính. Việc sử dụng ký quỹ có thể mang lại cơ hội gia tăng lợi nhuận nhưng cũng đi kèm rủi ro nếu không được quản lý đúng cách. Vì vậy, trước khi quyết định ký quỹ, hãy tìm hiểu kỹ lưỡng và xây dựng chiến lược phù hợp để tối ưu hóa hiệu quả đầu tư.
Để được tư vấn và lên chiến lược đầu tư tối ưu cho giao dịch ký quỹ, hãy liên hệ ngay cho VFS qua Hotline (+84 28) 6255 6586 (Chi nhánh TP.HCM) hoặc (+84 24) 3928 8222 (Chi nhánh Hà Nội). Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, chúng tôi cam kết hỗ trợ nhà đầu tư xây dựng kế hoạch giao dịch an toàn, hiệu quả, giúp tối ưu hóa lợi nhuận và kiểm soát rủi ro trong mọi điều kiện thị trường.
|
